Węgiel aktywowany

23 kwietnia 2018
Węgiel aktywowany – to środek pochodzenia organicznego – otrzymywany najczęściej z drewna jako węgiel drzewny, z torfu oraz innych źródeł pochodzenia naturalnego. Jest on poddawany specjalnej obróbce termicznej, a następnie proszkowany. Z powodu procesu aktywacji nazywamy go węglem aktywowanym (Carbo activativus).
Węgiel aktywowany

Węgiel aktywowany posiada budowę mikrocząsteczkową, dzięki której ma duże zdolności pochłaniające (absorpcyjne). Dotyczą one przede wszystkim substancji takich jak: toksyczne substancje chemiczne, toksyny bakteryjne, leki i substancje gazowe w świetle przewodu pokarmowego.

 

Jako główne substancje toksyczne piśmiennictwo naukowe wymienia: trójpierścieniowe antydepresanty, paracetamol i salicylany (te ostatnie szczególnie w przypadku spożycia wysokiej dawki u dzieci).

 

Węgiel aktywowany uważany jest za bezpieczny środek w zestawieniu z działaniami takimi jak: płukanie żołądka czy wywoływanie wymiotów.

Węgiel jest natomiast mniej skuteczny w przypadku zatruć: pochodnymi ropy naftowej, ługami i kwasami, alkoholem, żelazem, litem, cyjankami, olejkami eterycznymi czy wybielaczami, kwasem borowym, związkami metali, DDT, metanolem, glikolem etylenowym, a także kwasami i zasadami nieorganicznymi.

  

Najczęstsze zastosowanie węgla:

Preparaty węgla są pomocne w przypadku ostrych biegunek u dorosłych. Stosuje się je w formie doustnej w postaci tabletek lub kapsułek. Działają wtedy miejscowo w przewodzie pokarmowym.

Nie zaleca się długotrwałego przyjmowania dużych ilości węgla, gdyż poprzez swoje właściwości absorpcyjne może spowodować spadek witamin w organizmie. Pochłania także liczne enzymy, przez co może wpływać na proces trawienia.

Węgiel aktywowany jest używany także pomocniczo przy wzdęciach, w zatruciach lekami i substancjami chemicznymi – w tym ostatnim przypadku tylko w porozumieniu z lekarzem.

 

Przeciwwskazania:

Nie należy stosować węgla aktywowanego u pacjentów:

  • nieprzytomnych, jeśli brak możliwości wykonania intubacji,
  • z porażeniem perystaltyki jelit,
  • z niedrożnością przewodu pokarmowego,
  • z uporczywymi wymiotami,
  • po operacjach,
  • w zaburzeniach równowagi elektrolitowej,
  • podczas odwodnienia organizmu,
  • tuż przed badaniami endoskopowymi,
  • w przypadku uczulenia na składniki preparatu.

 

Węgiel aktywowany nie powinien być także stosowany w leczeniu ostrych biegunek u dzieci. Dotychczas nie przeprowadzono wnikliwych badań, które oceniłyby jednoznacznie stosowanie aktywowanego węgla w leczeniu ostrej biegunki u dzieci.

 

Działania niepożądane po spożyciu węgla:

- barwi stolec na czarny kolor,

- może maskować krwawienia z przewodu pokarmowego,

- objawy rzadkie: bóle głowy,

- wymioty,

- nudności,

- zaparcia,

- może przedostać się do płuc.

 

  

Dawkowanie:

Zwykle 150mg węgla na dobę działa wspomagająco na przewód pokarmowy. Często łączony jest z ekstraktami mięty lub jagodą czarną, jako środek wspomagający ich działanie.

 

Interakcje:

Węgiel aktywowany może zmniejszać skuteczność wielu doustnych

leków:

-antybiotyków

-środków antykoncepcyjnych.

 

W charakterystyce produktów leczniczych (tzw. CHPLu) wymienia się także inne leki, na których wchłanianie i działanie węgiel aktywowany wywiera istotny wpływ.

Są to:

- salicylany,

- barbiturany,

- benzodiazepiny,

- pochodne fenotiazyny,

- klonidynę,

- środki pobudzające OUN (ośrodkowy układ nerwowy),

- glikozydy nasercowe,

- niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ),

- paracetamol,

- propranolol,

- chininę,

- puryny,

 -leki przeciwzakrzepowe.

 

Inne zastosowania węgla leczniczego:

- w kosmetyce – do produkcji maseczek, peelingów oczyszczających do skóry twarzy, dłoni i pięt, mydeł, żeli i szamponów. Stosuje się je w przypadku skóry trądzikowej, wymagającej oczyszczenia oraz w przypadku przebarwień.

- w stomatologii – do produkcji past do zębów o właściwościach czyszczących i wybielających.

 

Preparaty z dodatkiem węgla aktywowanego oraz kosmetyki domowe na jego bazie stanowią obecnie ciekawy trend kosmetyczny uznawany za alternatywę dla wielu substancji pochodzenia chemicznego, obecnych w produktach do pielęgnacji twarzy i ciała oraz są uznawane jako mniej uczulające w zestawieniu z niektórymi składnikami, mogącymi powodować podrażnienia i reakcje alergiczne.

 

Piśmiennictwo:

 

  1. Hasik, Postępowanie fitoterapeutyczne w gastroenterologii, Postępy Fitoterapii 2/2000, s. 2-9
  2. Ziółkowska, Ostre zatrucia u dzieci, Nowa Pediatria 2/2009, s. 39-49
  3. Ferenc, B. Łukasiewicz, J. Ciećwierz, E. Kowalczyk, Zatrucia muchomorem sromotnikowym (Amanita Phalloides), Medycyna Pracy 2009;60(5): s. 415–426

Charakterystyki Produktów Leczniczych dostępne online (dostęp 07-02-2018)

  1. Ilkhanipour, D.M. Yealy, E.P. Krenzelok, Activated charcoal surface area and its role in multiple-dose charcoal therapy, „American Journal of Emergency Medicine”, 1993, 11 (6), s. 583–585