Zarówno tarczownica islandzka, jak i inne porosty od niepamiętnych czasów wykorzystywane były w medycynie ludowej, a pierwsze wzmianki dotyczące ich wykorzystania pochodzą z okresu cywilizacji egipskiej i chińskiej. Ojciec medycyny, Hipokrates zalecał stosowanie porostów w leczeniu chorób kobiecych. Islandzkie przekazy ludowe z drugiej połowy XV w. podają, że porost islandzki już wtedy był rozpowszechnioną, chętnie stosowaną rośliną. Stosowano go głównie w Skandynawii - ale też w pozostałej części Europy, m.in. do zwalczania gorączki i chorób płuc oraz jako naturalny antybiotyk. Według przekazów ludowych plecha porostu pomocna była też w leczeniu chorób skóry i oczu, a ponadto przyspieszała gojenie ran. W literaturze polskiej z XVIII w. o właściwościach porostów – w tym płucnicy – pisano w traktacie o roślinach leczniczych Polski - Historia naturalis curiosa regni Poloniae.
Płucnica jest wieloletnim, krzaczkowatym porostem naziemnym dorastającym 6 - 10 cm wysokości. Należy do plechowców - roślin niższych, które nie posiadają wyspecjalizowanych organów. Reprezentuje gromadę Lichenophyta (Lichenes, gr. leichena – porosty, grzyby zlichenizowane). Organizmy takie tworząc plechę porostu utrzymują fizjologiczną symbiozę, w której grzyb jest dostarczycielem wody i soli mineralnych stanowiąc jednocześnie ochronną zewnętrzną otoczkę, zaś glon umożliwia fotosyntezę. Liściokształtna, spłaszczona plecha płucnicy jest brunatna lub brunatnozielona, silnie rozgałęziona i ząbkowana. Roślina ta, powszechnie występująca w krajach północy - w stanie naturalnym w rejonie Arktyki oraz w chłodnych częściach półkuli północnej, w Polsce jest gatunkiem częściowo chronionym . Występuje głównie w borach iglastych i suchych lasach szpilkowych, na wrzosowiskach, w halnym piętrze gór i na niżu, porastając ziemię, skały i pnie drzew.
Fitochemiczne bogactwo
Surowcem zielarskim jest cała plecha porostu, zawierająca gorzkie kwasy porostowe. Jedną z pierwszych zidentyfikowanych chemicznie substancji czynnych w płucnicy była cetraryna, zwana też kwasem cetrarowym, zaś w pierwszej połowie XIX w. wyizolowano z surowca kolejne kwasy: licheno-stearowy, fumarowy, szczawiowy i winowy. W składzie porostów znajdują się głównie węglowodany: poli- i monosacharydy. Plecha bogata jest w kwas krzemowy, kwasy lichenowe, śluzy, barwniki i sole mineralne - głównie jod, miedź i krzem.
Kwasy porostowe obecne w tarczownicy hamują rozwój w organizmie licznych drobnoustrojów gram-dodatnich oraz pałeczek gruźlicy. Jako substancje goryczowe powodują też zwiększone wydzielanie kwasu żołądkowego, pobudzają łaknienie i poprawiają wchłanianie substancji odżywczych z przewodu pokarmowego. Nasilone wydzielanie soku żołądkowego wywołane jest podaniem małych ilości surowca, zaś w większych ilościach wykazuje on działanie antagonistyczne, z kolei zawarty w płucnicy jod może wpływać pobudzająco na pracę tarczycy. Roślina ta wykazuje również działanie przeciwwymiotne i przeciwpotne. Duża zawartość wielocukrów i śluzów odpowiada za właściwości osłaniające błony śluzowe górnych dróg oddechowych i przewodu pokarmowego, łagodzące stany zapalne i chroniące śluzówkę przed podrażnieniem.
Odporni jak ludzie północy
Charakterystyczna dla naturalnego ekosystemu Islandii duża ilość porostów świadczy o wyjątkowo wysokim poziomie czystości tego środowiska, z którego czepią one swą zwiększoną aktywność biologiczną. Colsept tabletki do ssania z ekstraktem porostu islandzkiego i dzikiej róży to preparat w postaci dietetycznego środka spożywczego specjalnego przeznaczenia medycznego, który pomaga złagodzić pierwsze objawy przeziębienia: kaszel i chrypę, pieczenie, drapanie oraz suchość w gardle. W linii dostępny jest także Colsept Syrop z porostem islandzkim dla dorosłych i dzieci od 3 roku życia, który wspiera odporność w okresie zwiększonego ryzyka zapalenia jamy ustnej i gardła.
Ekstrakt z plechy porostu islandzkiego, choć przez pewien czas niesłusznie nieco zapomniany obecnie przeżywa w fitoterapii swój wielki powrót. Jego niezwykle wszechstronne zastosowanie i wyjątkowe, dobroczynne właściwości są szczególnie warte uwagi, ponieważ preparaty z płucnicy można stosować także u dzieci. Jej właściwości sprawiają, że jest ona doskonałym wsparciem w leczeniu stanów zapalnych i infekcji dróg oddechowych. Lista korzyści płynących ze stosowania porostu islandzkiego na organizm ludzki jest niezwykle długa, warto więc rozważyć włączenie jego preparatów do diety, szczególnie w okresie zwiększonej zachorowalności w okresie jesienno-zimowym.
