Czarnuszka siewna – Nigella sativwa L. występuje jako roślina jednoroczna na obszarach o ciepłym klimacie, głównie w Europie, zachodniej Azji i północnej Afryki. W Polsce obserwowana jest w stanie naturalnym (np.. w zbożach) i uprawiana w południowej części kraju. Ponadto, ze względu na walory estetyczne, spotykana jest również w przydomowych ogrodach.
Nigella sativa, czyli Czarnuszka siewna była ceniona już przez starożytnych Egipcjan. Zwana jest w związku z tym „złotem faraonów”. Wysoka zawartość tłuszczów nienasyconych to cecha charakterystyczna oleju z czarnuszki.
Czarnuszka siewna należy do grupy roślin oleistych, olejkowych i miododajnych. Nasiona zawierają duże ilości oleju (36-40%) bogatego w wielonasycone kwasy tłuszczowe (Omega-6 i Omega-9).
Najczęściej stosowanymi formami preparatów z czarnuszki są: zmielone nasiona, a także odwary, napary i nalewki przygotowane na ich bazie. Ogromną rolę odgrywa również olejek oraz olej (otrzymany na drodze zimnego tłoczenia). Posiada również działania antyoksydacyjne, przeciwdrobnoustrojowe i przeciwpasożytnicze, przeciwnowotworowe i przeciwcukrzycowe.
Czarnuszka wspomaga utrzymanie utrzymanie prawidłowego poziomu glukozy we krwi oraz pomaga zmniejszyć stężenie cholesterolu we krwi.
Czarnuszka z powodzeniem sprawdza się w dermatologii i kosmetologii, głównie ze względu na olej z nasion. Jako składnik niektórych preparatów stosowanych na skórę, olej bardzo dobrze całkowicie się wchłania.
Ma zastosowanie zarówno skóry tłustej, łojotokowej, jak i suchej, atopowej z łuszczycą, a także wykwitów na tle trądzikowym, bakteryjnym, zmian będących efektem ukąszeń owadów, chorób alergicznych czy też neurodermatoz. Kosmetyki z olejem wykorzystywane są również w celu utrzymania odpowiedniej elastyczności skóry, poprawy jej stanu i kondycji, a także do oczyszczania twarzy. Niektóre należą do preparatów fotoprotekcyjnych, stosowanych do cery wrażliwej oraz narażonej na podrażnienia podczas ekspozycji słonecznej.
Nasiona czarnuszki, zmielone lub całe, stanowią dobrą alternatywę pieprzu, dla osób borykających się z problemami gastrycznymi , gdyż łagodzą i nie podrażniają błon śluzowych przewodu pokarmowego. Stanowią jeden ze składników curry, przedłużają czas przydatności produktów do spożycia i stosowane są m.in. do marynowania warzyw. Ziarenka same lub w połączeniu z miodem, używane są także jako przyprawa do posypania pieczywa i jako dodatek do ciast. Z kolei olejek eteryczny doskonale sprawdza się w aromatyzowaniu win, przetworów warzywnych, a także w cukiernictwie.
Literatura:
1. Pelc J.: Panna Czarnuszka? Panacea 2016; 1 (54): 21
2. Adamska A., Ochocka R.J.: Nigella sativa żródłem związków bioaktywnych. Postępy Fitoterapii, 2016; 17 (2): 97-105
3. Kozłowski J., Bilińska E., Buchwald W.: Nasienie czarnuszki siewnej. Panacea,2008; 4 (25):18-21
4. Nizioł-Łukaszewska Z., Bujak T.: Ocena właściwości kosmetyków myjących zawierających ekstrakt wody
z czarnuszki. [W:] Kiełtyka-Dadasiewicz A.(red.): Rośliny w nowoczesnej kosmetologii. Wydawnictwo Akademickie Wyższej Szkoły Społeczno-Przyrodniczej, Lublin 2016:93-104
5.Kazimierczak A., Wcisło-Dziadecka D., Zmarzły N., Zdrowie z natury – czarnuszka siewna w produktach kosmetycznych i leczniczych. Postępy Nauk Medycznych, 2018;XXXI (1A): 61-64
6. Mańkowska D., Bylka W.:Nigella sativa L. – związki czynne, atywność bioologiczna, Herba Polanica,2009;55:109-25
7. Pisulewska E.: Tajemnice ziół - zastosowanie w żywności, żywieniu, dietetyce i kosmetologii. Wydawnictwo Krakowskiej Wyższej Szkoły Promocji Zdrowia, Kraków 2016.
